The twentieth century will be chiefly remembered by future generations not as an era of political conflicts or technological inventions, but as an age in which human society dared to think of the welfare of the whole human race as a practical objective. Arnold J. Toynbee, 1931.
Hoe kunnen ondernemers de uitdaging, die Toynbee ons bijna 100 jaar geleden al stelde, waarmaken? Hoe gaan we in de 21ste welzijn voor ieder mens in harmonie met de aarde realiseren? Ik ging op zoek naar een formule en vond die in de filosofie over het Zilte leven van de vissers op het Wad.
Omgeving
Jaap Vegter is visser en initiatiefnemer van Stichting Geïntegreerde Visserij (SGV). Hij legt uit dat zij gedreven worden door het leven in en door de dynamiek van de Waddenzee. Is er te veel wind, dan vissen ze niet; zijn er veel oesters, dan rapen ze die; is de kabeljauwstand laag, dan wordt daar niet op gevist. Jaap zegt dat werken met de zee alleen kan wanneer je je eigen kwetsbaarheid kent. Je weet dat de zee groter is dan jij en dat je daar mee om moet gaan; je moet bereid zijn te volgen en te anticiperen. Je kijkt en je reageert, je accepteert dat je geen model of wetmatigheden op de zee kunt plakken. Ondernemen wordt gedreven door de natuur. Ik heb de eerste variabele voor mijn formule te pakken: Natuur Gedreven (NG): de mate waarin een onderneming zich door de natuur laat leiden.
Ondernemen voor impact = NG x
Samenleving
Als de natuur bepaalt dan moet de samenleving kunnen meebewegen, improviseren en leren. Het vraagt een andere manier van leven, van het met elkaar naar oplossingen zoeken over disciplines, gebieden en belangen heen. In het Noorden helpen winkeliersverenigingen de vissers om hun oesters aan de mens te brengen; bedenken chef-koks gerechten bij onbekende vissen, zodat meer mensen die willen uitproberen. En zitten gepensioneerde vissers in het visserij museum te kaarten, in afwachting van bezoekers aan wie ze uitleggen hoe natuurbeheer en visserij hand in hand kunnen gaan. Samenwerken met de natuur vraagt om samenwerken met elkaar. Dat brengt me bij de tweede variabele: Sociaal Verbonden (SV): de mate waarin ondernemingen zich met de samenleving verbinden en er mee co-creëren.
Ondernemen voor impact: NG x SV
Economie
Vissen op wat op dat moment in overvloed rondzwemt. Dat betekent dat restaurants en winkels alleen de vis van de dag verkopen. Geen standaard prijs, geen standaard menu’s maar improviseren met wat de natuur geeft. Daar moet je de manier van ondernemen op aanpassen. Dat geldt ook voor de vissers van het Zilte leven. Zij hebben al hun quota en vergunningen op één hoop gegooid waardoor ze allemaal gedurende het jaar verschillende vissen kunnen vangen zonder de quota te overschrijden. Kortom ze delen de opbrengst van de zee eerlijk met elkaar. De flexibiliteit en diversiteit in de activiteiten van de visser, horeca, winkels en andere betrokken bedrijven maakt hun werk robuust en zorgt ervoor dat ze allemaal in hun levensonderhoud voorzien. En dat is de derde en laatste variabele: Economisch Gedragen (EG): de mate waarin organisaties werken volgens ondernemende spelregels die bijdragen aan welzijn voor iedereen en een gezonde natuur.
Ondernemen voor impact = NG x SV x EG
Natuurlijk is dit niet een formule volgens de regels van het spel. Ten eerste zijn de variabelen subjectief: ze verschillen per situatie en kunnen op tal van manieren geduid en in kaart gebracht worden. En dat is ook de bedoeling; wanneer je immers de context leidend maakt, dan is ondernemen voor impact situationeel. Het maakt uit of je onderneemt in het Waddengebied of in Zuid Oost Azië, of je begint bij de sociale variabelen of bij de ecologische. De vermenigvuldiging geeft aan dat de variabelen met elkaar samenhangen. Ze kunnen elkaar versterken of verzwakken. Je zou misschien je manier van ondernemen op elke variabele kunnen scoren op een schaal van 1 tot 100. Zo vind je je eigen unieke score. Eigenlijk werkt deze formule meer als een schuifpuzzel: je probeert en schuift de puzzelstukjes heen en weer, net zolang totdat je vindt dat het klopt. En morgen is alles weer anders en schuif je weer verder. Van economisch handelen dat overal en altijd min of meer hetzelfde uitpakt verschuiven we naar een landschap van ondernemers die allemaal anders zijn, en allemaal andere regels hebben. Dat is Zilt ondernemen.
Godelieve Spaas, lector Sustainable Strategy and Innovation