De afgelopen weken is er wat rumoer ontstaan rond het Amerikaanse farmaceutische bedrijf Mylan. Niet alleen is het bedrijf per 1 maart van nationaliteit veranderd voor een gunstiger belastingtarief, maar is het in opspraak geraakt omdat het als een van de weinig farmaceutische bedrijven geen actie onderneemt om te voorkomen dat zijn product gebruikt wordt voor de doodstraf. De actie en het gebrek aan actie plaatst Nederland voor een dilemma: vinden wij het goed dat bedrijven zich hier bewust vestigen om de belasting te ontduiken? En willen wij wel een onderneming in ons land dat meewerkt aan de doodstraf?
Sinds 1 maart is Mylan een Nederlandse onderneming. Naar verluidt – het bedrijf wil daar zelf niets over zeggen – heeft de farmaceut de Nederlandse nationaliteit aangenomen voor het gunstige belastingklimaat. Mylan maakt en verkoopt een omstreden product, dat heet rocuronium bromide. Het is een spierverslapper en onderdeel van een medicijnencocktail die in de VS gebruikt wordt om de doodstraf uit te voeren.
Als Mylan het vestigingsklimaat in Nederland zo aangenaam vindt, zou het zich ook moeten conformeren aan allerlei andere zaken die Nederland zo’n beschaafd land maken. Bijvoorbeeld dat bij ons de doodstraf al sinds de 19e eeuw is afgeschaft en dat 60 procent van de Nederlandse bevolking “absoluut” tegen de doodstraf is.
Omdat Mylan nu een Nederlands bedrijf is, heeft de Nederlandse advocaat Bart Stapert een klacht ingediend bij het Nationaal Contact Punt (NCP) van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Volgens Stapert is betrokkenheid bij uitvoering van de doodstraf een schending is van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en overtreedt Mylan als Nederlandse bedrijf dit verdrag.
Mylan heeft via een persbericht laten weten de spierverslappers niet rechtstreeks aan Amerikaanse gevangenissen te leveren. Ook zegt het bedrijf niet te weten dat zijn product voor dodelijke injecties zou worden doorverkocht. In deze tijd van verantwoord ketenbeheer is dat een zwak argument en niet echt geloofwaardig omdat de Britse mensenrechtenorganisatie Reprieve al in oktober vorig jaar aan de bel heeft getrokken over rocuronium bromide. Zeker als een onderneming genoteerd is aan effectenbeurs en aandeelhouders heeft die verantwoord beleggen hoog in het vaandel hebben staan, is gebrek aan geloofwaardigheid en transparantie een bedrijfsrisico.
De Amerikaanse effectenbeurs Nasdaq, waaraan Mylan genoteerd is, is deelnemer van het Sustainable Stock Exchange Initiative (SSE). De Nederlandse institutionele beleggers als Robeco, ING, PGGM en APG hebben aandelen in het bedrijf. Gezien hun reputatie en beleggingsbeleid zullen zij Mylan wel moeten aanspreken op zijn gedrag. Niet alleen vanwege het oneigenlijk gebruik in de keten van de spierverslapper, maar ook waarom het hoofdkantoor van Mylan nu opeens in Nederland gevestigd is.
Met de vernieuwing van de richtlijnen voor multinationale ondernemingen van de Oeso heeft advocaat Stapert ook de mogelijkheid om de aandeelhouders en de banken van Mylan aan te klagen bij het NCP. Of de financiers dan ook een berisping zouden kunnen krijgen, hangt af van de mate waarin zij het farmaceutische bedrijf hebben aangesproken op zijn gebrek aan actie ter voorkoming van oneigenlijk gebruik van zijn spierverslapper. In het geval van de Nederlandse vermogensbeheerder APG en PGGM zou die kans klein zijn. Zij hebben beide actieve zogenoemde ‘engagement’-afdelingen die actief met de leiding van beursgenoteerde ondernemingen praten om te zorgen dat de bedrijven hun gedrag verbeteren. In jaarverslag Verantwoord Beleggen van APG staat een voorbeeld van hoe de vermogensbeheerder Ahold heeft aangesproken op het gebrek aan vakbondsvrijheid bij zijn vestigingen in de Verenigde Staten. Hoe engagement werkt legt het pensioenfonds PNO Media goed uit in zijn jaarverslag verantwoord beleggen.
Om pensioenfondsen, verzekeringsmaatschappijen en vermogensbeheerder te laten zien dat we het belangrijk vinden dat er verantwoord wordt belegd en dat ze de engagement volhouden, is het van belang dat alle mensen die in Nederland sparen voor hun pensioen en andere zaken dat ook laten weten. Dus wil je dat je pensioenfonds of je verzekeringsmaatschappij niet meer in Mylan of andere ondernemingen die mensrechten of milieu schade aanbrengen, stuur ze een mail. Het is tenslotte je eigen geld en daar mag je zelf ook best verantwoordelijkheid voor nemen.
Marleen Janssen Groesbeek
Me.janssengroesbeek@avans.nl
Uitzending Nieuwsuur 3 maart 2015
http://www.npo.nl/nieuwsuur/03-03-2015/VPWON_1235706
Website mensenrechtenorganisatie Reprieve
http://www.reprieve.org.uk/press/2014_10_08_mylan_execution_risk/
Nationaal Contactpunt en Oeso-richtlijnen
http://www.oesorichtlijnen.nl/